IV. MUSTAFA

Yirmi Dokuzuncu Osmanlı Sultânı

Babası: I. Abdülhamit 

Annesi: Ayşe Seniyeperver Sultan

Doğum Târihi: 8 Eylül 1779

Vefât Târihi: 17 Kasım 1808

Saltanat Müddeti: 29 Mayıs 1807 - 28 Temmuz 1808

Türbesi: İstanbul’dadır.

  

Kabakçı Mustafa İsyânı sonunda tahttan indirilen amcazâdesi Sultan III. Selim'in yerine, 29 Mayıs 1807 günü tahta çıktığında 28 yaşındaydı.

Saltanâtı Dönemindeki Önemli Olaylar

Sultan IV. Mustafa'nın şehzâdeliği boyunca kendisine bir evlat gibi davranan Sultan III. Selim aleyhinde isyancılarla işbirliğine girmesi ve onun öldürülmesi için emir vermesi, karakteri hakkında fikir vermektedir. 14 ay süren saltanâtında III. Selim'in ıslahat için kurduğu Nizâm-ı Cedit ortadan kaldırılmıştır.

Tahta çıktığında devletin merkezî otorite ve hâkimiyeti gittikçe zayıflıyor, Sultan III. Selim ve Nizâm-ı Cedit yandaşları yakalandıkları yerde öldürülüyordu. Sultan IV. Mustafa'nın tahta çıkmasını sağlayan Kabakçı Mustafa ve yandaşları devlet yönetiminde etkin rol oynuyor, kendi adamlarını önemli mevkilere getiriyorlardı.

Osmanlı Devleti bu isyandan sonra yeniçerilere çok büyük tâvizler verdi. Ancak yeniçerilerin istekleri hiçbir zaman bitmedi. Hattâ Osmanlı târihinde hiç görülmemiş bir antlaşma yapıldı. Kabakçı Mustafa İsyânı’nda başrol oynayan yeniçeri ağalarının kendilerini sağlama almak için yaptıkları bu antlaşmaya göre, yeniçeriler devlet işlerine karışmayacak ve Osmanlı Devleti bu isyandan dolayı Yeniçeri Ocağı’nı sorumlu tutmayacaktı.

III. Selim taraftarları, bu karışık ortam içinde Rusçuk Âyânı Alemdar Mustafa Paşa *'ya sığınmışlardı. Alemdar Mustafa Paşa Osmanlı - Rus Savaşları sırasında büyük başarılar göstermiş ve ordu mensuplarının sempatisini kazanmıştı.

Alemdar Mustafa Paşa

Alemdar Mustafa Paşa * ve yandaşları III. Selim'i tekrar tahta geçirmek için bâzı görüşmeler yapmaya başladılar. Nihâyet 16.000 kişilik bir ordu ile İstanbul'a yürüyen Alemdar Mustafa Paşa, Hacı Ali Ağa'yı İstanbul'a göndererek Kabakçı Mustafa'yı öldürttü (19 Temmuz 1808). Ordusuyla birlikte İstanbul'a gelen Alemdar Mustafa Paşa birçok isyancıyı da öldürdükten sonra Bâb-ı Âlî'ye geldi. Ârif Efendi'yi (Arapzâde) şeyhülislam yaptıktan sonra saraya gitti.

Sultan IV. Mustafa, Alemdar Mustafa Paşa *'nın Sultan III. Selim'i pâdişah yapmak için geldiğini söyleyen şeyhülislâmı kovdu ve kardeşi Şehzâde Mahmut ve III. Selim'in öldürülmesini emretti. Sultan III. Selim hemen öldürüldü. Şehzâde Mahmut ise cariyelerin ve hizmetkârlarının yardımıyla sarayın çatısına kaçırıldı. Alemdar Mustafa Paşa, Sultan IV. Mustafa'yı tahtan indirerek yerine Sultan II. Mahmut'u getirdi. Sultan II. Mahmut, kendisinin tahta çıkarılmasını sağlayan Alemdar Mustafa Paşa'yı sadrâzam yaptı.

Alemdar Mustafa Paşa *'nın sadrâzamlığı ve II. Mahmut'un pâdişahlığı sırasında sarayda yaşayan IV. Mustafa yeniçerilerin onu tekrar pâdişah yapmaya çalıştıkları bir ayaklanma sırasında Sultan II. Mahmut'un emriyle 17 Kasım 1808'de öldürüldü. Babasının Eminönü'ndeki türbesine defnedildi. Acımasız bir tabiata sâhip olan ve ihtirasları karşısında zayıf durumlara düşerek ülkede kaos ortamı oluşmasına sebep olan Sultan IV. Mustafa ıslahat hareketlerine karşı tutumuyla Osmanlı târihine geçti.

Sultan IV. Mustafa hat sanatıyla uğraştı. Osmanlı Hânedânı’nda Sultan V. Murat'tan sonra en kısa süre pâdişahlık yapanlardan birisidir.

Dönemin Sadrâzamı

Çelebi Mustafa Paşa (İstanbul ?-Aydın 1811): * (1807-1808)

Yeniçeri Ocağı’nın çeşitli görevlerinde sivrildi. 1806’da Edirne Ağalığına getirildi, bölgeyi eşkıyâdan temizledi. Bir süre sonra vezirlikle Anadolu Beylerbeyliğine atandı, İngiliz donanmasına karşı Bahr-ı Sefid Muhâfızlığına getirildi (1807). 1807 Mayıs’ındaki Kabakçı Ayaklanması’na öykünen Yeniçeri Ağası Pehlivan Ağa, Silistre’deki orduyu ayaklandırıp Ağa Paşa’yı Rusçuk’a kaçırınca Keçiboynuzu İbrâhim Hilmi Paşa *’nın yerine sadrâzam oldu.

III. Selim’i tahta çıkarmak isteyen Alemdar Mustafa Paşa *’nın eylemine engel olamadı. 28 Temmuz 1808’de IV. Mustafa’nın yerine II. Mahmut tahta çıkarılınca Tuna kıyısındaki İsmâil Kalesi’ne atandı. Ruslara karşı yenilgisi üzerine önce Sakız Adası’na sonra Aydın’a sürüldü.